Mất ngủ theo đông y còn gọi là “thất miên” hay “bất mị”.
Ứng dụng theo quy luật ngũ hành mà rối loạn tạng này sẽ ảnh hưởng đến tạng kia.
Tâm tàng thần, chủ về các hoạt động tinh thần, ý thức, tư duy. Khi tâm âm hư tổn, tâm thần không được nuôi dưỡng, hư nhiệt nhiễu loạn tâm. Dẫn đến tâm thần không yên nên mất ngủ, ngủ hay mê.
Can tàng huyết, chủ sơ tiết. Huyết của Can đi khắp cơ thể vào ban ngày, và quy về Can vào ban đêm để dưỡng hồn. Khi chức năng Can rối loạn, huyết không quy về, thần không được nuôi dưỡng.
Khi tâm trạng buồn bực, stress, nhiễm nhiệt tà hoặc ngộ độc rượu sẽ ảnh hưởng đến tạng Can, sinh ra chứng Can uất hóa hỏa. Khi hỏa nhiệt thăng bốc theo kinh Can lên nhiễu loạn thanh khiếu gây đau đầu, chóng mặt, hoa mắt. Hỏa uất làm tình chí không yên gây mất ngủ, ngủ trằn trọc, khó vào giấc.
Tỳ sinh huyết, nếu Tỳ hư, khả năng hóa huyết giảm, không đủ nuôi dưỡng sẽ khiến tâm huyết hư, thần không nơi nương náu sinh chứng mất ngủ.
Tinh huyết thiếu không nuôi dưỡng được tạng phủ
Tinh huyết thuộc âm, huyết không đủ làm tâm không được nuôi dưỡng. Tâm lại là nơi trú ngụ của thần, thần không được nuôi dưỡng sẽ gây nên tâm thần không yên, mất ngủ, ngủ hay mơ.
Tà khí bên ngoài nhiễu động khiến thần không yên ổn
Hỏa nhiệt thử tà xâm phạm vào tâm dễ hóa hỏa. Hỏa nhiệt nội nhiễu thần minh khiến ngủ không yên.
Tâm tàng thần, Can tàng huyết, tỳ sinh huyết, Thận tàng tinh, Phế chủ khí. Khi các tạng vận hóa nhịp nhàng thì cơ thể khỏe mạnh, tinh thần thư thái, từ đó, giấc ngủ cũng được cải thiện.
Do vậy điều trị mất ngủ, Đông Y quan tâm nhiều đến căn nguyên của bệnh. Nên khi điều trị các nguyên nhân gây mất ngủ sẽ mang lại tác dụng lâu dài.
Bấm huyệt (tiếng anh là Acupressure) sử dụng lực của đôi bàn tay (ngón tay, đốt ngón tay, lòng bàn tay, mô bàn tay,…) tác động lên huyệt đạo thuộc các đường kinh, lạc giúp cân bằng âm dương. Khí huyết được lưu thông từ đó kích thích cơ chế tự chữa lành trong cơ thể. Bấm huyệt giúp cân bằng cơ thể thông qua việc tác động vào các huyệt đạo, cửa ngõ lưu thông khí huyết trong cơ thể. Như vậy bấm huyệt chữa mất ngủ hiệu quả với những trường hợp khí huyết ứ trệ, kém lưu thông do nhiều nguyên nhân.
Chỉ định
- Mất ngủ do căng thẳng, cơ thể suy nhược.
- Điều trị kết hợp trong các bệnh thuộc thể khác.
Một liều trình bấm huyệt thực hiện mỗi 30 phút/lần/ngày. Điều trị có thể từ 15-30 ngày, tùy theo mức độ và diễn tiến của bệnh. Có thể thực hiện điều trị nhiều liệu trình.
Chống chỉ định
Người có vét lở, hoặc bệnh ngoài da vị trí cần bấm huyệt. Các trường hợp cấp cứu, ngoại khoa
Bấm huyệt chữa mất ngủ là phương pháp là dùng lực ngón cái, hoặc ngón trỏ, tác động vào huyệt đạo.
- Bấm huyệt bổ tức ấn giữ lâu, day nhẹ, ấn nhẹ nhàng, chậm rãi.
- Bấm huyệt tả tức ấn giữ nhanh, rút ra nhanh, thao tác nhanh, mạnh.
Mất ngủ do căng thẳng
Bấm tả các huyệt Bách hội, Thượng tinh, Thái dương, Phong trì.
Tâm huyết hư
Day nhẹ, chậm các huyệt Nội quan, Tâm du, Cách du, Huyết Hải, Thái xung, Trung đô.
Tâm dương vượng
Bấm tả các huyệt Thần môn, Giải khê, Nội quan, Hợp cốc.
Tâm tỳ lưỡng hư
Day ấn bổ các huyệt Tam âm giao, Thái bạch, Nội quan, Tâm du, Cách du, Túc tam lý.
Tâm thận bất giao
Day ấn bổ các huyệt Tam âm giao, Quan nguyên, Khí hải, Thận du.
Can huyết hư
Day ấn bổ các huyệt Can du, Cách du, Tam âm giao, Huyết hải, Thái xung.
Thận âm hư – Can, đởm hỏa vượng
Day ấn bổ các huyệt Tam âm giao, Quan nguyên, Khí hải , Thận du.
Vị khí bất hòa
Bấm tả các huyệt Thiên đột, Trung quản, Thiên khu.
Day ấn bổ các huyệt Tam âm giao, Túc tam lý, Thái bạch, Nội quan, Tỳ du, Vị du.
Ngoài day ấn huyệt, có thể thực hiện các động tác xoa, xát, miết, day, bóp, lăn vùng cổ, vai, tay, chân, cào vùng đầu.
Nên ngừng các thao tác bấm huyệt hay day ấn khi có triệu chứng hoa mắt, chóng mặt, vã mồ hôi.
Bấm huyệt chữa mất ngủ là kỹ thuật đơn giản, không xâm lấn, khi dùng với lực vừa phải đảm bảo an toàn cho người được thực hiện. Thêm nữa đây cũng là thao tác đơn giản và có thể tự thực hiện tại nhà. Tuy nhiên cần xác định đúng vị trí huyệt vị và những lưu ý khi bấm huyệt để đạt hiệu quả sau khi bấm.
Thảo dược
Đông Y có nhiều thảo dược giúp hỗ trợ điều trị mất ngủ hiệu quả, trong đó phải kể đến các vị như
Phục thần chủ yếu loại bỏ đàm thấp ở tâm, giúp nuôi dưỡng tâm trí và thần trí
Củ bình vôi giúp an thần và ổn định huyết áp
Lạc tiên giúp giải nhiệt, an thần, mát gan. Sử dụng trái lạc tiên chín để ăn hoặc dùng đọt non lạc tiên luộc ăn giúp cải thiện giấc ngủ hiệu quả
Long nhãn giúp bồi bổ cơ thể, tăng cường trí nhớ, an thần. Sử dụng long nhãn 30g, sâm bố chính 20g (tầm nước gừng sao vàng) đem hãm với nước uống trong ngày giúp cải nhiện trí nhớ và giấc ngủ.
Ngoài ra còn nhiều dược liệu khác như đại táo, hoàng kỳ giúp tăng cường miễn dịch, an thần. Toan táo nhân, viễn chí giúp định tâm, an thần,… Và chúng thường phối hợp với nhau trong các bài thuốc điều trị thất miên.
Châm cứu
Châm cứu chữa mất ngủ phương pháp trị liệu theo y học cổ truyền, tác động vào huyệt đạo giúp lưu thông khí huyết, giúp cân bằng giấc ngủ. Đây cũng là phương pháp được đánh giá cao để điều trị mất ngủ không dùng thuốc.
Sử dụng các huyệt nội quan, thần môn, thái bạch, tâm du, tỳ du, tam âm giao, túc tam lý cho chứng tâm tỳ lưỡng hư. Hoặc huyệt thái khê, thận du, thần môn, tam âm giao cho chứng thận âm hư. Nếu mất ngủ do tâm huyết hư có thể dùng các huyệt nội quan, thần môn, cách du, tâm du, tam âm giao, trung đô,…
Nhĩ châm là phương pháp tác động kim vào vùng tai. Các huyệt tâm, tỳ, thần môn, vùng dưới vỏ giúp cải thiện mất ngủ hiệu quả.
Dưỡng sinh kết hợp các thói quen có lợi
- Không dùng thực phẩm có chất kích thích trước khi ngủ như trà, cà phê, rượu.
- Hạn chế uống nước trước khi đi ngủ.
- Trước ngủ có thể ngồi thiền, nghe nhạc nhẹ, đọc sách,..
- Sử dụng các bài tập thở, thư giãn của bác sĩ Nguyễn Văn Hưởng sẽ giúp cải thiện giấc ngủ.